Digitalizacja map, planów technicznych czy rękopisów w formatach A1 i większych to proces wymagający wyjątkowej precyzji, specjalistycznego sprzętu i ścisłego przestrzegania norm konserwatorskich. Dzięki nowoczesnym rozwiązaniom, takim jak skanery An2Di Book Scanner A1+, instytucje archiwalne, geodezyjne, urbanistyczne czy muzealne mogą dziś skutecznie zabezpieczać swoje zasoby, jednocześnie czyniąc je łatwo dostępnymi dla badaczy, projektantów i szerokiej publiczności.
Dlaczego digitalizacja dużych formatów jest tak ważna?
Mapy, plany geodezyjne, projekty architektoniczne czy wielkoformatowe rękopisy to nie tylko nośniki danych, ale także bezcenne źródła wiedzy historycznej, naukowej i projektowej. W formie analogowej są szczególnie narażone na:
- uszkodzenia mechaniczne (przetarcia, zagięcia, rozdarcia),
- blaknięcie barwników i osłabienie papieru pod wpływem światła i czasu,
- degradację fizyczną w wyniku niewłaściwego przechowywania,
- całkowitą utratę w wyniku pożarów, powodzi lub innych katastrof
Digitalizacja rozwiązuje te problemy, ponieważ:
- chroni oryginały przed dalszą degradacją i ogranicza konieczność ich fizycznego udostępniania,
- zwiększa dostępność – umożliwia szybkie publikowanie online, tworzenie kopii zapasowych i łatwe udostępnianie danych,
- wspiera badania – pozwala na integrację z systemami GIS, narzędziami analitycznymi czy edukacyjnymi,
- ułatwia współpracę – wiele zespołów i instytucji może pracować na tych samych materiałach, niezależnie od lokalizacji.
Specyfika skanowania dużych formatów
Praca z wielkoformatowymi dokumentami wiąże się z wyzwaniami, które wymagają doświadczenia i odpowiednich technologii:
- Rozmiar – arkusze A1+ i większe wymagają nie tylko odpowiednio dużych urządzeń, ale także właściwego przygotowania stanowiska, by uniknąć zagięć i uszkodzeń.
- Delikatność – stare mapy, rękopisy czy pergaminy bywają bardzo kruche, dlatego konieczna jest praca w trybie bezuciskowym, użycie kołysek wspierających grzbiety oraz kontrola wilgotności i temperatury w pomieszczeniu.
- Precyzja odwzorowania – kluczowe jest uchwycenie drobnych szczegółów: faktury papieru, mikroskopijnych adnotacji, stempli czy linii pomocniczych, co wymaga wysokiej rozdzielczości, odpowiedniego oświetlenia i regularnej kalibracji sprzętu.
- Zarządzanie dużymi plikami – wielkoformatowe dokumenty generują ogromne zbiory danych, dlatego niezbędne jest stosowanie jasnych zasad nazewnictwa, opisywanie plików metadanymi zgodnymi z międzynarodowymi standardami (np. Dublin Core) oraz wdrożenie systemów archiwizacji pozwalających na szybkie wyszukiwanie i długoterminowe przechowywanie.
Standardy i dobre praktyki
Proces digitalizacji wielkoformatowych dokumentów powinien być realizowany zgodnie z międzynarodowymi wytycznymi (m.in. AIIM, ISO) oraz krajowymi normami, takimi jak zalecenia Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych. Najważniejsze elementy to:
- Formaty plików – pliki wzorcowe w formacie TIFF 6.0 w najwyższej jakości bezstratnej z zachowaniem profilu ICC, kopie robocze w JPEG (90-95%) do celów udostępnieniowych oraz w razie potrzeby wielostronicowe PDF/A do archiwizacji.
- Kontrola jakości – użycie wzorców kolorystycznych i siatek pomiarowych, regularna kalibracja skanerów i monitorów przy pomocy certyfikowanych narzędzi, a także bieżąca weryfikacja wierności kolorystycznej i geometrii obrazu.
- Bezpieczeństwo – praca w rękawiczkach, utrzymywanie odpowiednich warunków klimatycznych (temperatura 5-40 °C, wilgotność 20-80%), unikanie nadmiernego oświetlenia zewnętrznego oraz stosowanie kołysek i podkładek chroniących delikatne materiały.
- Metadane – opisy zgodne z Dublin Core, integracja z repozytoriami (np. DSpace), uzupełnianie pól o informacje o źródle, numerach jednostek, zakresie dat, słowach kluczowych czy statusie praw autorskich, co ułatwia późniejsze wyszukiwanie i długoterminową archiwizację.
Zastosowania skanerów wielkoformatowych
Technologia skanowania wielkoformatowego znajduje zastosowanie w wielu branżach:
- Archiwa i biblioteki – ochrona unikatowych zbiorów przed zniszczeniem, tworzenie kopii cyfrowych i ich szerokie udostępnienie badaczom i społeczeństwu.
- Geodezja i urbanistyka – integracja zeskanowanych map z systemami GIS, co usprawnia planowanie przestrzenne i umożliwia bardziej precyzyjne analizy.
- Architektura i inżynieria – digitalizacja projektów, rysunków i planów technicznych, ułatwiająca wprowadzanie zmian, poprawiająca komunikację między zespołami i redukująca ryzyko błędów.
- Muzea – wierne odwzorowanie i bezpieczne przechowywanie dzieł o dużych rozmiarach, umożliwiające ich badanie i prezentację bez narażania oryginałów.